Liễu nghĩa của “Ba cây chụm lại nên hòn núi cao”
* Truyền Bình Một cây làm chẳng nên non Ba cạy dụm lại nên hòn núi cao Đó là một câu ca dao Việt Nam, có lẽ rất quen thuộc, ai cũng biết. Ai mà lại không biết cái câu này muốn nói lên ý nghĩa đoàn kết là sức mạnh (union fait la force). Đoàn kết thì sống, chia rẽ thì chết, tức là có ý khuyên mình phải góp công, chung sức để cho việc chung mới được thành tựu. Ý nghĩa này nếu phải diễn giải bằng hình ảnh cụ thể là giống như chiếc đũa tre mà ta có thể bẻ nó gãy từng chiếc một, nhưng nếu phải bẻ một lúc ba chiếc đến một bó (đũa), thì ta sẽ thấy từ khó gãy đến không thể gãy. Về nghĩa đen thì có vẻ không thuyết phục, vì 3 cây chụm lại cũng không thể thành hòn núi cao. Có người thắc mắc về nguyên do của việc chụm 3 cây thành hòn núi. Bởi vì dù có chiết tự theo chữ Hán thì 3 cây chụm lại cũng chỉ thành đám rừng rậm mà thôi chữ Sâm 森 do 3 chữ Mộc 木 nghĩa là cây hợp lại có nghĩa là rừng rậm). Nhưng có người cho rằng 3 cây là 3 nét đứng hợp lại thành chữ Sơn 山 nghĩa là núi. Như vậy có thể người sáng tạo ra câu ca dao này đã liên tưởng tới chữ Sơn. Hoặc giả người đó thấy nhiều cây mọc thành rừng trên núi nên làm ra câu ca dao này theo thể tỷ (so sánh đồng hóa cây trên núi với núi). Con số 3 chỉ có nghĩa là số nhiều để đối lại với số ít là 1. Hòn núi cao chỉ là tượng trưng cho sự hợp quần tạo nên sức mạnh, tạo nên mọi thành tựu. Nhưng về mặt triết học, câu ca dao này lại có ý nghĩa vô cùng sâu xa mà có lẽ chính người sáng tạo ra nó cũng chưa biết tới. Hợp quần không phải chỉ tạo ra sức mạnh đoàn kết mà còn sáng tạo từ chỗ không có gì tới chỗ có tất cả. Đây là ý nghĩa mới, chỉ được phát hiện vào cuối thế kỷ 20. Trong thập niên 60 của thế kỷ 20, với sự hỗ trợ của các máy gia tốc cỡ lớn, các nhà khoa học đã khám phá hạt quark, là một loại hạt hạ nguyên tử cơ bản nhất, chính loại hạt này kết hợp với nhau, tạo ra hạt proton và hạt neutron của hạt nhân nguyên tử: Ba hạt quark hợp lại thành hạt proton : |