Xuân trong đạo Phật (Hoa Huệ)

XUÂN TRONG ĐẠO PHẬT

* Hoa Huệ

          Nói đến Xuân thì rất nhiều ngòi bút của văn sĩ, thi sĩ, nhạc sĩ đã cho bay bướm, tưới tẩm cảm hứng của mình dưới nhiều hình thức khác nhau. Nhưng chúng ta là Phật tử, chúng ta hãy chiêm nghiệm Xuân trong đạo Phật hay, cao thượng đẹp đẽ như thế nào? Cuộc đời nằm trong quy luật “sinh trụ hoại diệt”, chúng ta xem mùa Xuân có nằm trong quy luật này không? Tất cả sự vật đều giả tạm cho nên chúng ta phải nhìn vào bản chất sự việc bằng con mắt trí tuệ, do đó Thiền sư Huyền Quang đã nói:

Xuân đến trăm hoa đua nở

Một thời hương sắc khác chi nhau

Vào thu tan tác ngàn cánh hoa rơi

Cúc dậu trong hiên vẫn đượm màu.

Trong quy luật sinh diệt này người ta còn nhận ra cái không sinh diệt đó là Phật pháp bất ly thế gian, chúng ta còn tìm mùa Xuân ở những ngày cuối năm, chúng ta thật sự bận rộn, lo toan đủ mọi thứ đưa tới tốn kém và lãng phí thật sự rất nhiều. Là một Phật tử ta phải nhận chân mùa Xuân trong đạo Phật là Xuân an lạc, người Phật tử có một sức khỏe tốt để tinh tấn tu hành, bất cứ mùa nào trong năm xuân hạ thu đông cũng đều là mùa xuân. Vì bất cứ mùa nào chúng ta cũng phải sạch sẽ từ trong nhà ra đến ngoài ngõ và tới hàng xóm. Có như vậy ta mới có an lạc. Để được như vậy, chúng ta phải giáo dục con cháu chúng ta từ tâm xuân, vì tâm làm chủ. Cho nên vua Trần Thái Tông – vua đầu đời Trần cũng là người nhận được giáo lý của Tổ Lâm Tế qua bài:

Mới tới cửa ngoài nghe tiếng hét

Tỉnh giấc hôn trầm lũ cháu con

Một tiếng sấm Xuân vừa chấn động

Khắp nơi cây cối nẩy mầm xuân.

Theo vua thì tiếng hét của Tổ là tiếng sấm xuân mà tất cả những hoa trái của sự giác ngộ nơi ta được biểu lộ ra sau khi những hôn trầm tan biến. Tiếng sấm cũng như tiếng hét có sức công phá hủy diệt để mùa Xuân trở về: Mùa Xuân an lạc của Giác ngộ. Ngoài ra, chúng ta còn thấy Phật Hoàng Trần Nhân Tôn nổi tiếng với bài “Cư trần lạc đạo”

Cư trần lạc đạo thà tùy duyên

Cơ tắc xan hề khôn tác miên

Gia trung hữu bảo hưu tầm mích

Đối cảnh vô tâm mạc vấn thiền.

Dịch là:

Trong đời vui đạo sống tùy duyên

Đói đến thì ăn, mệt ngủ liền

Nơi mình sẵn ngọc tìm đâu nữa

Trước cảnh vô tâm chớ hỏi thiền.

Sau khi xuất gia, Phật Hoàng Trần Nhân Tôn nhìn mùa Xuân trôi qua một cách bình thản:

Niên thiếu hà tằng liễu sắc không

Nhất xuân tâm sự bách hoa trung

Như kim khám phá Đông Hoàng diện

Thiền bản bồ đoàn khám trụy hồng.

Phật Hoàng luôn kêu gọi mọi người không nên bỏ phí ngày xuân, phải làm việc cho đạo và cũng là cho đời. Ngài đã mở đầu buổi tham thiền ở chùa Sùng Nghiêm, núi Chí Linh bằng một bài thơ:

Thân như hô hấp tụ trung khí

Thế tự phong hành lĩnh ngoại vân

Đỗ quyên đề đoạn nguyệt như túc

Bất thị tầm thường không quá xuân.

Cái chân như hiện ra trong muôn vật như là ý thơ của Sư lão thiền

Thúy trúc huỳnh hoa phi ngoại cảnh

Bạch vân minh nguyệt lộ toàn chân

Cái chân như xuân cùng muôn vật đó đã trở thành cảm hứng nhiều Thiền sư đời Lý. Thiền sư Mãn Giác đã nổi tiếng với bài “Cáo tật thị chứng”

Xuân khứ bách hoa lạc

Xuân đáo bách hoa khai

Sự trục nhãn tiền quá

Lão tòng đâu thượng lai

Mạc vị xuân tàn hoa tận lạc

Đinh tiền tạc dạ nhất chi mai

Ngoài ra còn nhiều nhà thơ nói về trúc và mai để chỉ mùa xuân. Trúc đại diện cho người đàn ông mạnh dạn và quân tử, còn mai biểu hiện cho người nữ mảnh mai yếu đuối, dịu dàng, dễ thương. Tuy nhiên, đàn ông hay đàn bà cũng phải trống rỗng, phải buông xả tất cả để bước vào cửa Không, gọi là Không môn, tập sống tiết tháo như người quân tử, vì tu càng cao, càng lâu chúng ta cần buông xả, xả tất cả vì buông xả còn là thái độ sống hòa điệu với vũ trụ. Buông xả còn đem lại năng lượng an lành cho chính thâm tâm ta mà còn cho những người sống chung quanh ta nữa. Nếu không xả mà còn cố chấp thì không ai đến gần nghĩa là không có tăng thân, bạn tu, nếu không có làm sao tu được.
Ngày nay chúng ta vẫn thấy những bài thơ hay với những hình ảnh mai vàng biểu hiện cho sức sống của vạn vật. Chính các vị thiền sư xem chân như như một sinh vật tiềm ẩn trong vạn vật. Nhà sư Chân Không đã có một câu kệ mang ý của bài thơ của sư Mãn Giác:
Xuân lai, xuân khứ nghi xuân tận
Hoa lạc hoa khai chỉ thi xuân
Như vậy chân như có gốc ở tâm, tâm là Như Lai tạng, các pháp tính bắt đầu từ tâm, nhưng theo cách trình bày các nhà sư thời Lý thì nó ẩn vào trong muôn vật hay nói theo ngôn ngữ hiện nay là nó đã khai thác hóa Xuân trong thiền môn hay Không môn là không có cửa, phản ảnh qua bài:
Xuân nương du thảo địa
Hạ hưởng lạc hạ kỳ
Thu ẩm hoàn hoan tửu
Đông ngâm bạch thu thi.
Hoặc:
Xuân đến, xuân đi, xuân tàn
Hoa tàn hoa nở vẫn là xuân.
Từ quan niệm hết thảy pháp tánh bắt nguồn từ tâm, để miêu tả cái bản thể đó nhà sư Trường Nguyên đã có bài kệ:

Tài quang tại trần. Thường ly quang trần

Tâm phú trừng triệt. Dữ vật vô thân

Thể ư tự nhiên. Ưng vật vô ngôn

Tông thượng nhi nghi. Đào dã nhân luân

Đinh độc vạn vật. Dữ vật vi xuân

Tác vũ thiết nữ. Đã cổ mộc nhân.

Ngoài ra, Phật pháp bất ly thế gian vì tâm tức Phật, Phật tức tâm là tâm thanh tịnh không phải từ trên rơi xuống, không phải từ dưới đất sanh lên mà tâm không bị xáo trộn, vì vậy nhìn vào vấn đề mà nói:
Trông hoa lại nhớ đến người

Trông thấy hoa cũ biết giờ nào nguôi.

Trên hành tinh này có sự xoay vần mà ta không biết, không thấy cho nên không có khái niệm không gian và thời gian do đó quan niệm hưởng xuân của từng người, từng lớp đều khác nhau. Chơn thường còn nằm trong vô thường “Chúa Xuân nay đã thành quen mặt, hoặc vì hấp dẫn hoặc bị lôi cuốn nên “Nệm cỏ ngồi yên ngắm nụ hồng”, ngồi mà được “yên” là được định mặc cho hoa rơi, hoa nở, hoa rụng, hoa tàn, còn nữa tất cả phải theo quy luật “chân không diệu hữu”, chúng ta phải nghĩ thêm rằng: Chơn không, chơn thường, chơn lạc, chơn ngã là bốn (4) đức tính của chơn không diệu hữu. Vì hiểu như vậy, biết như vậy nên tất cả chúng ta phải cố gắng vượt qua tất cả niềm đau để có an lạc trong bất cứ mùa nào cũng như mùa xuân. Xuân còn là sức sống mãnh liệt của con người, từng giai cấp từng thế hệ. Điển hình là những người tu thì phải có phước có lộc có huệ mạng có an lành, v.v… Tuy nhiên, trong khi chúng ta hưởng xuân an lạc, chúng ta phải nghĩ đến những người bất hạnh quanh ta. Mùa Xuân Di Lặc còn hàm ý cung nghinh một năm mới đầy may mắn dưới nhiều hình thức. Theo tôi được biết, gần đây có một thiền sư rất tâm đắc với hai bộ kinh Pháp Hoa và kinh Hoa Nghiêm, hai bộ kinh này sẽ hội đủ mô hình để chúng ta nương theo xây dựng một cuộc sống tu hành. Ngài cho rằng: Ngắm nhìn cảnh Xuân tươi đẹp, luân chuyển theo dòng sanh diệt của định luật, hành giả Pháp Hoa liên tưởng đến sức sống vui tươi của mùa Xuân bất diệt vĩnh hằng. Mùa Xuân chào đón những hành giả Pháp Hoa đắc đạo bước vào pháp hội không trung thuyết pháp.
Vào tâm hoan hỷ địa

Thể hiện nụ cười thơ

Trí Quảng Thiền sư độ

Ba ngàn giọt lệ khô

Tóm lại, Xuân trong đạo Phật là Xuân của tất cả mọi loài chúng sanh ở mười phương pháp giới, muốn được như vậy chỉ có con đường duy nhất là phải tu, phải thực hiện niệm định huệ để mãi mãi có an lạc và còn phải thắp sáng bình an của chính mình cho những người xung quanh ngay bây giờ và hiện tại.