|
TỪ CÂY "NHẤT CHI MAI" MÀ HIỂU RÕ MỘT CÂU THƠ ĐỜI LÝ * Diệu Hoà – Hữu Ngọc Đầu tháng 5-1992, tôi về thăm lại thị xã Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang. Thị xã nằm trên bờ biển tận cùng phía nam, rất sầm uất: trên bến dưới thuyền, buôn bán nhộn nhịp và năng động không kém bất cứ thị xã nào ở tỉnh đồng bằng Nam Bộ. Vào cuối mùa khô, tôi tìm thấy những chốn u tịch để vãng cảnh và lấy lại sự bình thản trong tâm hồn giữa nơi phồn hoa đô hội này. Đạo hữu Diệu Hòa hướng dẫn tôi đi thăm nhiều ngôi mộ cổ. cảnh chùa Rạch Giá quả là rất đa dạng: nơi nào cũng có không gian trầm mặc, cây cao bóng cả, hoa cỏ tốt tươi vươn lên dưới ánh nắng chói chang của tiết chuyển mùa, do bàn tay săn sóc của vun tưới của nhà chùa. Tôi đặc biệt chú ý tới nhiều loại hoa, các bồn hoa đang trổ rộ, tỏa sắc ngát hương hòa quyện vào tiếng chuông ngân và lời tụng kinh niệm phật… Đạo hữu Diệu Hòa lần lượt giới thiệu các loại hoa và dừng lại khá lâu ở bồn lớn có khóm Nhất chi mai đang trổ bông. Lần đầu tiên tôi được ngắm nhìn khóm hoa lạ này. Hỏi kỹ người hướng dẫn, sau đó hỏi thêm Hòa thượng trụ trì chùa Phổ Minh thì tôi được biết rõ hơn: Nhất chi mai là cây có hoa chủ yếu được trồng giữa sân chùa, trước Phật đường, coi như một cây cảnh đẹp và quý. Nhiều sân chùa ỏ vùng Rạch Giá đều có bồn Nhất chi mai. Nhất chi mai có lá nhỏ và độ cao vừa phải (độ trên 1 mét), đặc biệt Nhất chi mai trổ hoa quanh năm. Phải chăng Nhất chi mai là biểu tượng cho sức sống vĩnh hằng trước cửa Phật vốn từ bi mà rất hồn nhiên ? Đang suy nghĩ miên man, tôi chợt tỉnh và trí nhớ dẫn tôi trở về với hai câu kết bài Cáo tật thị chúng (cáo bệnh bảo mọi người) của Mãn giác thiền sư (1052-1096): Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận, Đình tiền tạc dạ nhất chi mai: Các bản dịch đều viết: Đừng tưởng xuân tàn hoa rụng hết. Đêm qua, sân trước một cành mai (1). Tôi ngờ ngợ về lời dịch: “Nhất chi mai” là một cành mai. Lời dịch này rõ ràng chưa đúng bởi vì theo cấu trúc ngữ pháp tiếng Hán: nếu muốn nói một bông hoa mai thì tiếng Hán diễn đạt “nhất mai hoa” (2) và muốn nói một cành mai thì tiếng Hán diễn đạt là “nhất mai chi”. Có người cho là dịch liều, dịch lấy được, nhưng chúng tôi thì nghĩ rằng: có lẽ do thiếu kiến thức, không biết Nhất chi mai là một cây hoa thường được trồng trước sân chùa. Có thể dịch câu cuối như thế này chăng: Đêm qua, sân trước nhất chi mai [đơm hoa] . Sở dĩ chúng tôi đưa vào vòng đơn “đơm hoa” bởi vì như trên đã nói: Nhất chi mai trổ hoa quanh năm. Trên đây là một vài thu hoạch mới của chúng tôi, mong nhận được sự chỉ giáo của các vị thức giả. CHÚ THÍCH (1) Hợp tuyển thơ văn Việt (2) Đôi câu đối của Cao Bá Quát “Thập tải luân giao cầu cổ kiếm, Nhất sinh đê thủ bái mai hoa” (người dẫn nhấn mạnh). Thơ |
Cập nhật ( 03/02/2009 ) |
