CHO SỰ NGHIỆP BẢO LƯU TRUYỀN THỐNG KHÔNG NHỮNG Ở VIỆT NAM MÀ CÒN GÓP PHẦN TÌM HIỂU ÂM NHẠC THẾ GIỚI
Dân tộc nhạc học (Ethnomusicology) là một ngành học quốc tế, có một qúa trình nghiên cứu về âm nhạc các dân tộc trên thế giới rất đáng kể. Tính đến nay có hằng ngàn giảng viên, học giả, và sinh viên theo đuổi một con đường dài vô tận. Dù vậy, một khuyết điểm lớn vẫn xảy ra, đó là việc sưu tầm và nghiên cứu chưa đầy đủ, mạch lạc về âm nhạc của Đạo Phật, đạo cua hằng tỷ người trên trái đất.
Sau buổi thuyết trình của tôi tại Đại học Nghệ thuật Kyoto (1983), Giáo sư Kataoka Gido đã tiếp tục trao đổi qua một tọa đàm giữa hai chúng tôi trước các sinh viên Nhật, trong ấy ông bày tỏ mối cảm kích rằng ông không ngờ âm nhạc Phật giáo Việt Nam “sâu sắc đến độ như vậy!” Tôi kể về câu chuyện thiền sư Phật Triệt vượt biển ngàn dậm đến cảng Nanniwa (hiện nay là Osaka) hồi thế kỷ thứ 8 để dạy múa Phật giáo ở Todaiji (Đông Đại Tự), trở thành điệu múa của cung đình Nara (Nhật Bản) và về những đại trai đàn thời Lý – Trần với hằng trăm nhạc công, kinh sư, hằng ngàn giới tử, cờ xí rợp trời. Cả hai quyển sử nổi tiếng—Nihongi (Nhật Bản ký) và Đại Việt sử ký toàn thư—đã ghi lại nhiều dữ kiện lịch sử hoành tráng về âm nhạc nghi lễ Phật giáo. Lại nữa, ngài Duy Giám và Phụng Đình ở Đại Việt được mời sang giảng kinh trong cung đình nhà Đường ở Trung Quốc, hẳn nhiên phải có nghi lễ Phật giáo bằng tiếng nước ta kèm theo.
Các vị tổ của ngành lễ nhạc Phật giáo từ ngàn năm qua đã gầy dựng một truyền thống Việt vững chắc, dài lâu hơn cả các nước Phật giáo khác trên thế giới (ngoài Ấn Độ). Cũng chính từ cái nôi đồng bằng Bắc Bộ ấy mà trong những thế kỷ sau, đạo Phật đã di hành về hướng vùng đất mới ở phương Nam mà điểm đến là đồng bằng sông Cửu Long. Đất và người ở đây thể hiện nhiều góc độ của niềm tin về sức sống sáng tạo của người Phật tử dưới dạng thức âm nhạc nghi lễ mang đậm nét Nam Bộ.
Tuy nhiên, tính đến nay có rất ít ghi nhận, nghiên cứu, thảo luận khoa học về nguồn nhạc đặc trưng nầy. May thay, một Hội thảo khoa học đầy ý nghĩa về nhạc lễ lần đầu tiên đã được tổ chức tại thị xã Bạc Liêu với chủ đề “Sư Nguyệt Chiếu với sự nghiệp nhạc lễ cổ truyền Nam Bộ.” Qua nhiều bài tham luận đặc sac, tôi phát hiện ra Ngài là một trong những vị tổ có công sáng tạo, bồi đắp không riêng cho nền âm nhạc Phật giáo mà còn cho cả truyền thống âm nhạc ở Nam Bộ. Tập hợp các tham luận mở ra một khung trời mới, đưa ra một cái nhìn trãi rộng đến các thể loại âm nhạc mang tính dân gian lẫn bác học ở Nam Bộ; đồng thời cũng xác định được một đích điểm cực kỳ quan trọng: đó là mối liên hệ không thể tách rời giữa nghi lễ Phật giáo và âm nhạc dân tộc.
Trước thực trạng náo nức cải biên âm nhạc Phật giáo, phân thân của mặc cảm tự ti, việc nghiên cứu và học tập về các đại sư âm nhạc trong cả nước còn là việc làm cấp thiết. Các ngài là thành trì bảo vệ cái đẹp của truyền thống. Đại sư Nguyệt Chiếu là một điển hình của sự yêu đạo và yêu âm nhạc. Ngài đã vượt qua nhiều thử thách trong cuộc sống và vượt lên trên những hiện tượng thông thường để thể hiện âm nhạc cho nhân sinh: ứng phú, nhạc lễ, đờn ca tài tử, và cải lương. Đó là thế bốn chân, đứng vững kể cả trong nội dung lẫn pháp tướng của âm nhạc. Ngài là một con người có kiến thức âm nhạc toàn diện đáng được trân trọng mà độc giả quyển sách nầy sẽ tìm thấy nhiều dữ kiện vô cùng gía trị cho sự nghiệp bảo lưu truyền thống không những ở Việt Nam mà còn góp phần cho việc tìm hiểu âm nhạc thế giới.
Lời giới thiệu của
Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Thuyết Phong
Nhà nghiên cứu, nhạc sĩ Vinh Danh Nước Việt
(Việt Nam)& Di Sản Quốc Gia (Hoa Kỳ)
Cập nhật ( 06/12/2010 )