|
SỰ KẾT NỐI THƠ THIỀN XƯA VÀ NAY * Hoàng Thị Ngọc Bích Hôm nay đây, đọc những vần thơ của Hoàng Quang Thuận trong "Thi Vân Yên Tử" ta cảm nhận rõ một con người tuy hình đồng không xuất gia nhưng tâm niệm lại xuất gia. Khi tâm hồn chìm đắm, lắng sâu vào cõi Chân Như thì lúc ấy cốt nhiên cảm xúc sẽ làm chủ và ngự trị. Đó mới là điều trọng yếu làm nên thành công của tập thơ. Tác giả nhập tâm cùng gió đại ngàn, tiếng chuông chùa, tiếng chim… và thả hồn phiêu lãng với tùng già, hoa đại, ánh trăng… để bắt đầu cuộc hành trình đi vào quá khứ. Vì thế, mỗi bài thơ đều có hình ảnh và dư vị của thơ Thiền xưa. Tìm về thơ Thiền xưa cũng có nghĩa là đến với văn học Phật giáo. Thực ra văn học Phật giáo "không hình thành một dòng văn thơ riêng biệt, dù trong một giai đoạn hay suốt chiều dài lịch sử văn học nước nhà" nhưng những đóng góp quan trọng của nó đối với văn học Việt Nam nói chung và với cuộc sống của con người nói riêng là điều không thể phủ nhận. Xuyên suốt trong tiến trình tồn tại, thơ Thiền đã bao quát một dung lượng rộng lớn trong việc thể hiện triết lý của Đạo phật và tâm hồn, tình cảm của con người. Đó là sự ca ngợi con người siêu việt, thăng hoa vào linh không bằng đốn ngộ, đồng thời cũng biểu hiện ý thức về sự hiện hữu của con người theo quan điểm triết học Phật giáo. Những quan điểm ấy giúp con người có thái độ điềm nhiên trước cái chết, trước sự tàn phai biến ảo của cuộc đời. Vì vậy, thơ Thiền đã đem đến những tâm hồn yêu đời, vui sống chan hòa giữa chốn đồng quê, sống có trách nhiệm với khát vọng tiêu dao. Đó chính là giá trị nhân bản sâu sắc mà các tác giả Thiền sư – thi sĩ gửi gắm tạo nên bóng dáng con người với những phẩm chất tốt đẹp, có ý chí, nghị lực và niềm tin mãnh liệt vào bản thân, có trái tim yêu thương, biết rung động sâu xa, tinh tế trước vẻ đẹp của từng nhành cây, ngọn cỏ. Phải chăng các nhà sư xưa thường trụ trì nơi thâm sơn yên tĩnh nên họ dễ hòa hợp với thiên nhiên, coi thiên nhiên như một phương giải thoát? Biểu tượng thiên nhiên được xem như là các tín hiệu thẩm mỹ đã cho thấy tâm hồn các thiền sư – thi nhân hướng về thiên nhiên thanh sạch, đồng thời góp phần hóa giải các nội dung giáo lý vốn quy phạm, khô khan. –PageBreak– Ngoài xu thế tu chứng, giải thoát bằng cách hướng về thiên nhiên, để lòng thanh thản hòa hợp với rừng suối, tiếng chim, trăng thanh gió mát… thì chính các thiền sư lại đạt đạo ngay trong cuộc sống thường ngày. Hoàng Quang Thuận cũng đồng điệu với người xưa trong cảm hứng sáng tác và làm nên những bài thơ đầy rung cảm khi đến với thiên nhiên, đến với Yên Tử – miền đất Phật linh thiêng bao đời của người Việt: Đất Phật cõi thiêng đầy bí ẩn Danh sơn Yên Tử Trúc Thiền Lâm Ta muốn về đây nơi cảnh cũ Yên Trung thủy mặc nước trong ngần (Suối tắm) Tại đây, tác giả với mạch cảm xúc dạt dào đã trở thành một nhà hướng dẫn giới thuyết cho chúng ta về thiên nhiên và con người Yên Tử. Nhưng lời giới thuyết đó không khô khan mà được kiến tạo bởi những vần thơ trầm tĩnh, đưa đến bao cảm xúc trong lòng người đọc. Đến với "Thi Vân Yên Tử" ta như lạc vào một thế giới trong lành, và tương cảm cùng với niềm hoài cổ của tác giả. Đó là sự hoài niệm về quá khứ, về những chặng đường khổ hạnh để tu thành Phật của vua Trần Nhân Tông. Trong 143 bài thơ thì Hoàng Quang Thuận đã dành một phần lớn để viết về vua Trần Nhân Tông với một tình cảm thành kính. Có lẽ, cách sống "tốt đời đẹp đạo" của ông Tổ phái Trúc Lâm đã tạo nên ấn tượng sâu sắc trong tâm tưởng tác giả và trở thành mạch ngầm chắp cánh cho những suy tư, liên tưởng: Dùng tâm quy tụ được nhân tâm Hưng thịnh triều Trần được lòng dân Trọng người nhân hiếu tôn hiền sĩ Đạo Phật thịnh hưng nhất đời Trần (Lòng dân) Vì thế mà Hoàng Quang Thuận phát hiện ra sự thân thuộc, hòa nhập ngay chính giữa thiên nhiên và con người Yên Tử. Chốn thiêng liêng này dường như có một phép mầu nhiệm kỳ giúp con người rũ bỏ hết bụi trần và tĩnh tâm giao cảm với vạn vật. Với Thiền, ngôn ngữ là một chướng ngại hơn là một phương tiện tối ưu. Các thiền sư chỉ dùng nó trong trường hợp bất đắc dĩ để nói pháp, để khai ngộ cho đệ tử. Khi đó, ngôn ngữ xuất hiện với ý chỉ phải siêu xuất chính nó trong tâm thức người tiếp nhận. Hoàng Quang Thuận không phải một thiền sư mà là một nhà khoa học nhưng bằng tâm hồn và tình cảm nhân sinh đã viết nên những vần thơ đậm chất Thiền. "Thi Vân Yên Tử" không chỉ viết về thiên nhiên đơn thuần mà qua đó để ca ngợi những tấm lòng cao thượng yêu nước, thương dân. Hoàng Quang Thuận đi sâu vào cảnh trí và xuất phát từ những tích xưa để nói lên quan niệm triết lý về cuộc sống, về tình yêu và lòng từ bi bác ái đối với đồng loại. Tất cả đều hướng đến sự bao dung nhằm làm cho cuộc sống của con người trở nên trong sạch hơn, tốt đẹp hơn. Chính tác giả đã cảm nhận sâu sắc "sự khuây khỏa trong cảnh núi thiên nhiên" và tìm thấy niềm an ủi, thanh tịnh, giải thoát. Thơ Thiền xưa, vang vọng về như tiếng gió ngàn, như tiếng chuông ngân, ngân mãi vào tâm hồn, lắng đọng những gì thanh cao nhất, đẹp đẽ nhất của cuộc đời, của tình người. "Thi Vân Yên Tử" đã là điểm gặp gỡ, hòa chung với thơ Thiền xưa trong việc chuyển tải giá trị nhân văn cao cả. |
