Nước với sức khỏe vận động viên (BS Bùi Mạng Hà)

NƯỚC VỚI SỨC KHỎE VẬN ĐỘNG VIÊN

* TS.BS. Bùi Mạng Hà

Hơn ai hết, vận động viên là người cần đến nước nhiều nhất. Không phải chỉ là để tắm rửa sau tập luyện hay làm mát những lúc quá nóng do vận cơ nhiều. Nước cần để uống do gần 70% trọng lượng cơ thể con người là nước chúng đã bị mất đi nhiều qua đường tiểu, qua mồ hôi, qua khí thở… rất cần phải bổ sung và mỗi khi nhiệt độ cơ thể hay khí trời tăng thêm 1 độ C đều làm tăng thêm 10% nhu cầu về nước. Với người tập luyện và thi đấu thể dục thể thao, nước rất cần làm tăng lưu lượng tuần hoàn, tăng khả năng vận chuyển oxy cho những hoạt động tiêu tốn nhiều năng lượng của các cơ bắp. Tuy nhiên trong các hoạt động thể lực, nước chưa phải là tất cả, vì để cơ bắp co rút và giữ được sức bền, còn cần rất nhiều những chất sinh năng lượng cùng các ion giúp cho co cơ cũng như hỗ trợ việc dẫn truyền thần kinh và đảm bảo sự đáp ứng nhanh của các cung phản xạ.

Thiếu Cacilum, tất cả các sợi cơ đều không thể co rút, hệ thống đông máu không thể hoạt động và rối loạn nghiêm trọng dẫn truyền thần kinh cơ. Thiếu Kalium gây ra mệt mỏi, yếu cơ, giảm phản xạ gân xương, giản mạch máu, giảm huyết áp, liệt ruột, liệt mềm các cơ – kể cả cơ hô hấp nên thậm chí có thể gây hô hấp. Thiếu Natrium thường kèm theo ứ nước, ngộ độc nước, phù tế bào và rối loạn diện sinh lý trong hoạt động của tất cả cac stế bào. Có thể gây ra phù não, nôn mữa và co giật.

Thiếu Magnesium gây rối loạn dẫn truyền và loạn nhịp tim, tăng kích thích thần kinh cơ, co rút cơ kiểu tetny, yếu cơ, ngủ gà rồi mê sảng.

Chính vì vậy khi mất nhiều nước (ra nhiều mồ hôi, nôn mửa, tiêu chảy…) thì không thể chỉ bù có nước mà cần bù đủ cả các ion giúp cơ thể trở lại trạng thái cân bằng sinh lý. Khi khát con người thường tìm cách bổ sung bằng cách uống ào ạt thật nhiều, tuy nhiên không phải nước nào khi uống cũng làm hết khát và làm con người cảm thấy mạnh khỏe, sảng khoái hơn.

Trước các buổi tập hoặc thi đấu thể thao nên uống chừng 100 – 200ml nước tăng lực hay các loại nước có đường để bổ sung kho dự trữ năng lượng cho nhu cầu hoạt động của cơ bắp sau đó. Không uống quá nhiều nước vì gây nặng bụng làm khó vận động và làm giảm sự tập trung trí óc cho thi đấu. Tuy nhiên có một số chất bị xếp vào diện Dop-ing cấm dùng trong thi đấu thể thao (rượu, cafein, thuốc giảm đau, nguồn gốc hormon…) nên phải thận trọng hơn với các loại nước giải khát đã được chế biến.

Trong giờ giải lao nên bổ sung nước có cả muối và đường để bổ sung những sự thiếu hụt nước và năng lượng do hoạt động cơ và ra mồ hôi. Không uống nước quá lạnh vì có thể gây co thắt cơ trơn của ruột và đường hô hấp gây ra đau bụng hoặc khó thở. Việc thay đổi thân nhiệt quá đột ngột cũng làm cho cơ thể khó thích nghi và đôi khi gây co thắt mạch máu đột ngột dẫn đến nhồi máu cơ tim hay tai biến mạch máu não. Nên uống từ từ từng ngụm nhỏ chia nhiều lần cho nước thấm ướt họng và ngấm dần qua ống tiêu hóa mà không gây ra quá nhiều mồ hôi hay tăng lọc thận.

Một số loại nước có áp lực thẩm thấu cao nhưng không ít muối khoáng (bia, nước ngọt) nên chỉ gây ra cảm giác đỡ khát lúc đầu. Nhưng sau khi ngấm qua được đường tiêu hóa thì lại làm tăng áp lực thẩm thấu cho nồng độ đường cao và do vậy sẽ tiếp tục bắt người ta phải uống thêm nước nhiều hơn để làm giảm bớt nồng độ, trong khi các ion lại không đủ, do vậy cũng có ảnh hưởng ít nhiều đến chức năng cơ. Nồng độ alcol có trong bia nếu quá nhiều cũng sẽ gây ức chế thần kinh và làm ảnh hưởng đến hiệu suất tập luyện hay thi đấu.

Mất nước trong khi tập luyện thường là bị mất nhiều qua mồ hôi nên lượng muối bị mất kèm theo cũng rất lớn và làm ảnh hưởng đến hoạt động cơ bắp. Do vậy nước uống bổ sung trong mùa hè và lúc rằng luyện thể lực nhiều cần có cả muối. Nước chanh muối có pha đường tỏ ra là thích hợp nhất trong trường hợp này, vì trong đó có gần đầy đủ các loại muối cần thiết nhất.

Sau khi tập luyện nên bổ sung đủ năng lượng đã mất bằng các thức ăn đủ chất hoặc nước có nhiều đường, muối và các vitamin (nước hoa quả), giúp cơ chóng hồi phục lại hơn sau một quá trình hoạt động gắng sức. Không nên uống quá nhiều nước và bia trước khi ăn vì chúng sẽ làm loãng acid của dịch vị cùng các men tiêu hóa, khiến hiệu xuất tiêu hóa thức ăn sẽ bị ảnh hưởng nhiều.

Việc tắm rửa ngay khi vừa thi đấu xong, người đang còn nóng và ra nhiều mồ hôi sẽ có nhiều nguy cơ cho tính mạng hơn là có lợi, do sự mất nhiệt độ đột ngột và phản xạ co thắt các mạch máu ngoại vi quá mức gây tăng huyết áp đột ngột và có thể gây ra các tai biến.

Việc uống chè xanh vào mùa hè và khi tập luyện thể thao là có lợi, vì ngoài lượng cafein sẵn có giúp hưng phấn hơn, trong chè còn có nhiều nguyên tố và vitamin cần thiết cho cơ thể. Chè vừa có tác dụng giải nhiệt, chống oxy hóa, và kalium có nhiều trong chè sẽ giúp bù đắp tốt hơn lượng muối đã mất đi qua mồ hôi khi tập luyện.